Сродкі, якія вылучаюцца на беларускіх сілавікоў з бюджэту, растуць з году ў год. Напрыклад, у 2024-м органам унутраных справаў скіравалі 1 млрд 755,6 млн рублёў (за год да гэтага — 1,5 млрд рублёў, у 2022-м — 1,15 млрд). А колькі айчынныя міліцыянты і паліцыянты зараблялі ў мінулыя эпохі? Мы гэта падлічылі і параўналі іх даходы з заробкамі іншых людзей.
Даследчыкі ці журналісты, якія хочуць расказаць пра тое, колькі зараблялі дзяржслужбоўцы ў мінулым (гаворка як пра ХІХ, так і пра ХХ стагоддзе), непазбежна сутыкаюцца з пытаннем, ці можна перавесці лічбы іх заробкаў у сучасныя. На жаль, гэта праблематычна, а агульнапрызнанай методыкі падліку няма. Таму прасцей за ўсё параўнаць іх з заробкамі іншых катэгорый насельніцтва, а таксама ў асобных выпадках — з цэнамі таго часу, калі гэтая інфармацыя даступная.
Грувасткая структура і грашовыя заробкі для выканаўцаў
ХІХ стагоддзе ў Беларусі фактычна пачалося на пяць гадоў раней за каляндарнае: у 1795-м нашыя тэрыторыі канчаткова далучыла да сябе Расійская імперыя. У складзе гэтай дзяржавы нашыя продкі жылі аж да рэвалюцыі 1917 года.
Каб разабрацца ў заробках сілавікоў таго часу, трэба зразумець уладкаванне органаў улады ў імперыі. Структура паліцыі ў гарадах і ў вёсках была рознай.
Калі абагульніць (за такі доўгі перыяд сістэма не раз змянялася), то ў вясковай мясцовасці існавалі павятовыя паліцэйскія ўпраўленні (павет — аналаг сучаснага раёна), якія ўзначальвалі спраўнікі. Ніжэй іх па ўзроўні былі станавыя прыставы (звычайна імі былі дваране), паліцэйскія ўраднікі (у сярэднім на павет прыпадала каля 11 урадніцкіх участкаў), а яшчэ ніжэй — выканаўцы на месцах, якія прыцягваліся да паліцэйскай службы па павіннасці: па адным чалавеку ад кожных дзесяці двароў («дзясяцкія») і ў якасці старэйшага над імі — адзін чалавек з кожных ста двароў («соцкі»).
У гарадской паліцыі структура была іншай — разбяромся ў ёй на прыкладзе Мінска. Там існавала паліцэйскае ўпраўленне. Ім кіраваў паліцмайстар, якога прызначаў на гэтую пасаду губернатар (пасада паліцмайстра была ў буйных губернскіх гарадах, у невялікіх павятовых гарадах паліцыяй кіраваў гараднічы). Горад падзяляўся на пяць паліцэйскіх частак, за кожную з якіх былі адказныя прыставы. Ім падпарадкоўвалася паліцэйская варта — акалодачныя наглядчыкі (або ўчастковыя стражнікі) і гарадавыя. Апошнія былі адной з візітных картак любога дарэвалюцыйнага горада. Жартавалі, што «ў лесе ёсць лясун, у вадзе — вадзяны, у доме — дамавік, а ў горадзе — гарадавы». У цэлым жа структура паліцыі была надзвычай грувасткай.
Першыя звесткі пра тое, колькі атрымлівалі паліцыянты, мы знайшлі станам на сярэдзіну ХІХ стагоддзя. Як пісаў гісторык Аляксандр Ерашэвіч, у 1859−1860 гадах у Віцебску, Магілёве, Гродне і Мінску (усе гэтыя гарады мелі статус губернскіх) заробак шараговых паліцыянтаў сур’ёзна адрозніваўся ад выплат вышэйшаму начальству, якое мела чыны, пенсійныя разрады і іншыя бонусы. У выніку найвышэйшыя паліцэйскія чыноўнікі атрымлівалі 16,4 рубля за месяц (гаворка, імаверна, пра спраўнікаў і паліцмайстраў), выканаўцы — усяго 2,5−2,6 рубля. Яшчэ горшая была сітуацыя ў павятовых беларускіх гарадах. Там гадавы заробак складаў 19 рублёў (1,5 рубля за месяц). Нядзіўна, што ў невялікіх населеных пунктах былі запоўненыя толькі 57,6% вакансій. У сярэднім жа дзве траціны беларускіх паліцыянтаў атрымлівалі за год каля 22 рублёў (1,8 за месяц). Значная частка з іх працавала ў вясковай мясцовасці.
Наколькі высокімі былі гэтыя сумы? У нашым распараджэнні ёсць цэны таго часу і памеры заробкаў рабочых. Праўда, не ў Беларусі, а ў сталічным Санкт-Пецярбургу — так што тут трэба рабіць зніжку на вышэйшы ўзровень жыцця ў сталіцы імперыі.
У 1853-м цана мяшка пшанічнай мукі вагой пяць пудоў (81,9 кг) там складала 505 капеек (ці крыху больш за 5 рублёў), цана жытняй (яе мералі па дзевяць пудоў, або 147 кг) — 572 капейкі (трохі даражэй). У 1861-м цэны выраслі, адпаведна, да 612 і 716 капеек. За той год ёсць звесткі і пра цану хлеба. За фунт (прыкладна 400 грамаў) сітнага хлеба (з пшанічнай мукі) прасілі 4 капейкі, жытняга — 1,8 капейкі. Выходзіць, сярэдні беларускі паліцэйскі той эпохі не мог купіць нават мяшка мукі за свой месячны заробак.
А колькі тады атрымлівалі рабочыя? Возьмем тыя ж даты: 1853 і 1861 гады. Заробкі ў капейках за месяц былі такія:
| Прафесія | Зарплата ў 1853 годзе | Зарплата ў 1861 годзе |
| Муляр | 94 | 130 |
| Маляр | 96 | 121 |
| Цясляр | 81 | 102 |
| Слесар | 138 | 161 |
| Сталяр | 90 | 126 |
| Чорнарабочы | 50 | 72 |
| Тынкоўшчык | 84 | 133 |
Атрымліваецца, што ў сярэднім беларускія паліцэйскія атрымлівалі крыху больш, чым шараговыя рабочыя сталіцы. У сваю чаргу, паліцэйскае начальства мела значна большыя (але зусім не завоблачныя) сумы. Відавочна, што паліцыянты не жылі на гэтыя грошы, а прымалі дары — прасцей кажучы, бралі хабар, што было тыповым для расійскай паліцыі таго часу.
«Это министерство действительно тепленькое, — пісаў мемуарыст Сяргей Мінцлоў пра міністэрства паліцыі ў пачатку XX стагоддзя. — Неопытные люди диву даются: чины полиции содержание получают не ахти какое, а живут отлично, одеты всегда с иголочки. Пристава — это уже полубоги; вид у них по меньшей мере фельдмаршальский, а апломба, красоты в жестах!.. <…> Портные, переплетчики, сапожники — все цехи работают даром на полицию: это уже всероссийский закон — его же не перейдешь!»
Але ўсё ж галоўнай крыніцай пабочных даходаў паліцэйскіх былі не паборы з дробных майстэрняў, а хабар за ўсё запар. Прычым хабар дзяліўся на дазволены амаль афіцыйна і той, за якія паліцыягтаў усё ж часам каралі. «По праздникам взятки носили почти узаконенный характер. Считалось обязательным, чтобы домовладельцы, торговцы, предприниматели посылали всем начальствующим в полицейском участке к Новому году и прочим большим праздникам поздравления со „вложением“ (то-бок з грашыма. — Заўв. рэд.). Околоточным, квартальным и городовым „поздравления“ вручались прямо в руки, так как поздравлять они являлись сами. Давать было необходимо, иначе могли замучить домовладельцев штрафами», — успаміналі сучаснікі.
На сувязі са злачынным светам зарабіў на дзве сядзібы
Разабрацца ў сітуацыі на мяжы XIX-XX стагоддзяў, а таксама непасрэдна перад рэвалюцыямі прасцей: гэтыя пытанні даследаваў доктар гістарычных навук Захар Шыбека, адзін з самых аўтарытэтных спецыялістаў па дарэвалюцыйным Мінску, пра які ён разам са сваёй жонкай Соф’яй пісаў у даследаванні «Мінск. Старонкі жыцця дарэвалюцыйнага горада».
У гэтым выпадку пачнём з прыкладаў з цэнамі. У 1911 годзе кілаграм жытняга хлеба каштаваў 5−7 капеек, бульбы — 19 капеек, ялавічыны — 37 капеек, сметанковага масла — 90 капеек. За 20 гадоў (1893−1913) цана за дзясятак яек павялічылася ўдвая — з 15 да 30 капеек.
Што да даходаў, то дзённы заробак чорнарабочага з 1891 да 1913 года вырас з 60 да 75 капеек. Але цэны раслі яшчэ хутчэй.
Вышэйшай была зарплата рабочых на буйных мінскіх прадпрыемствах. Як піша Шыбека, у 1901 годзе на адным з іх інжынер атрымліваў 70 рублёў за месяц, яго памочнік — 50, качагар — ад 17 да 30, вартаўнік — 12 рублёў. Але большая частка гэтых сумаў у людзей ішла на аплату жылля і ежы. Перад Першай сусветнай вайной сямейны рабочы з пяццю дзецьмі (а сем'і да рэвалюцыі звычайна былі вялікія) плаціў за арандаваную кватэру 11−12 рублёў за месяц. За абед у шынку (суп, селядзец з бульбяным пюрэ, чай) трэба было аддаць каля 20 капеек. Як піша Шыбека, «толькі той рабочы, хто ў 1911−1912 гадах меў не менш чым 30 рублёў кожны месяц, мог забяспечыць сям’ю».
Дробныя чыноўнікі дзяржустановаў атрымлівалі 25−30 рублёў за месяц, фельчары — ад 35 да 50. Зарплата народных настаўнікаў у канцы ХІХ стагоддзя складала 25 рублёў, прычым жанчынам плацілі менш — 15,4 рубля. Настаўнікі масава скардзіліся на нізкую аплату сваёй працы і часта звальняліся. Каб выратаваць становішча, улады ў 1913 годзе прынялі закон, згодна з якім месячны заробак настаўнікаў з улікам усіх даплат мог дасягаць 50 рублёў. А вось працу ў семінарыі (сярэдняй спецыяльнай навучальнай установе) у канцы ХІХ стагоддзя ацэньвалі вышэй — 68,5 рубля за месяц.
Што да прадстаўнікоў гарадской эліты, то штомесячны заробак службоўцаў Лібава-Роменскай чыгункі складаў 96 рублёў, чальцы гарадской управы ў 1909-м атрымлівалі 200 рублёў за месяц. А гарадскі галава — 416 рублёў.
А цяпер на гэтым фоне разгледзім сітуацыю сярод сілавікоў. Паліцыя ўтрымлівалася з бюджэту горада. Як адзначаў Шыбека, заробак звычайнага гарадавога ў канцы ХІХ стагоддзя складаў усяго 156 рублёў за год, або 13 рублёў за месяц. То-бок прыкладна на ўзроўні вартаўніка. Пасля сямігадовай службы да яго дадавалася 50 рублёў за год (прыкладна 4 рублі за месяц), пасля 12 гадоў — яшчэ 50 рублёў. Праз 30 гадоў службы шараговы паліцыянт мог разлічваць на пажыццёвую гадавую пенсію ў памеры 96 рублёў (8 рублёў за месяц).
Зрэшты, як і раней, наўрад ці хтосьці з паліцыянтаў жыў выключна на гэтыя грошы. Як адзначае Шыбека, прадстаўнікі гэтай прафесіі цалкам маглі атрымліваць шматлікія дары. Чым вышэйшы па статусе быў службовец, тым большымі яны былі. Напрыклад, многія з іх атрымлівалі значную частку свайго даходу за кошт сакрэтных сувязяў са злачынным светам. Так, аднаму з начальнікаў паліцыі Сакалову менавіта гэта дазволіла перад пачаткам Першай сусветнай вайны купіць сабе дзве сядзібы.
Незадоўга да Першай сусветнай вайны і рэвалюцыі, у 1908-м, у 89 гарадах імперыі пры паліцэйскіх упраўленнях былі створаныя вышуковыя аддзяленні. У тым ліку і ў Мінску. Гэта была эліта паліцыі, таму начальнік такой установы атрымліваў 116 рублёў за месяц, прыстаў — 83 рублі, паліцэйскія наглядчыкі — 45 рублёў, агенты (учорашнія гарадавыя) — 20 рублёў.
Ад самазабяспечання да зарплаты вышэйшай, чым па краіне
У 1917 годзе да ўлады ў былой імперыі прыйшлі бальшавікі. Яны распусцілі паліцыю і стварылі новую структуру — рабочую міліцыю. Яна не мела пастаяннага штата і будавалася на добраахвотным прынцыпе, што адлюстроўвала ідэалістычныя ўяўленні пра хуткую перамогу камунізму ва ўсім свеце.
Створаная бальшавікамі міліцыя мусіла ўтрымлівацца за кошт сродкаў мясцовага бюджэту. У тых умовах наладзіць матэрыяльнае забяспечанне было нерэальна: грошай не хапала, цэны рэзка пайшлі ўверх. Напрыклад, са студзеня да снежня 1917 года цана пшанічнай мукі на рынках былой імперыі паднялася з 3,9 рубля за пуд да 15 рублёў, на жытнюю муку — з 3,6 да 13 рублёў. У гэтых умовах атрады і дружыны міліцыі пераходзілі на самазабяспечанне. То-бок фактычна пачала адбіраць грошай і ежу ў насельніцтва.
Ні пра якую барацьбу са злачыннасцю ў такіх умовах гаворкі ісці не магло. Таму з 1918 года цэнтралізаванае фінансаванне міліцыі ўсё ж пачалося. Але ва ўмовах барацьбы за ўладу і пастаянных войнаў усіх з усімі (у Расіі чырвоныя ваявалі з белымі, у Беларусі нашыя суайчыннікі спрабавалі стварыць сваю дзяржаўнасць, а суседнія краіны ім перашкаджалі) міліцыянтам плацілі ў паўтара-два разы менш, чым байцам Чырвонай арміі: захаванне ўлады, якое забяспечвалі вайскоўцы, было прыярытэтам.
У пачатку 1920-х гадоў — тады ўжо з’явілася БССР, частка СССР, — утрыманне міліцыі перадалі ў мясцовыя бюджэты рэспублік. З гэтага часу і без таго незайздроснае фінансавае становішча сілавікоў у пераважнай большасці рэгіёнаў пагоршылася. Мы не знайшлі звестак па Беларусі, але ёсць лічбы па расійскіх рэгіёнах. Напрыклад, у 1924−1925 гадах сярэдні заробак міліцыянтаў у суседняй з БССР Бранскай губерні ў гарадах складаў 20 рублёў 53 капейкі, у павятовых гарадах — 17 рублёў 33 капейкі, у вясковай мясцовасці — 17 рублёў 5 капеек. Пры гэтым зарплата старшыні Омскага губернскага суда (Омск — горад у расійскай Сібіры) складала 92 рублі за месяц, суддзі — 78, адказнага сакратара — 55, ляснога аб’ездчыка і дворніка — 45. Як бачым, нават дворнік атрымліваў удвая больш, чым міліцыянт.
У наступнае дзесяцігоддзе сітуацыя змянілася. У 1934-м быў створаны Народны камісарыят унутраных справаў СССР, вядомы непасрэдным удзелам у масавых рэпрэсіях. Яго часткай стала і міліцыя — у складзе НКУС дзейнічала Галоўнае ўпраўленне міліцыі. Атрымалася, што пад адным дахам працавалі і сучасны КДБ (НКУС быў яго папярэднікам), і МУС. Плюсам для міліцыянтаў стала рэзкае павышэнне фінансавання.
Як адзначаў даследчык Сяргей Кістанаў, звестак пра заробкі за першыя гады працы НКУС пакуль няма, яны даступныя з 1936-га. Наогул, паводле даследчыка, у тое дзесяцігоддзе «сярэдняя заработная плата ў СССР складала каля 350 руб. Аднак варта памятаць, што яе памер мог змяняцца ў залежнасці ад выканання планавых паказчыкаў. У якасці прыкладу можна прывесці так званых стаханаўцаў, памер заработнай платы якіх мог быць шматкротна вышэйшы — каля 1 тысячы рублёў (хоць такіх людзей было вельмі мала. — Заўв. рэд.), а таксама кіраўнічых работнікаў, памеры заработнай платы якіх былі яшчэ вышэйшыя». У гэты перыяд кваліфікаваныя рабочыя атрымлівалі 230 рублёў, навукоўцы ў ВНУ — ад 300 да 330 рублёў, дактары — 189 рублёў.
У 1936-м быў прыняты тарыфны пералік, паводле якога ў залежнасці ад штомесячнага заробку ў НКУС была выдзеленая 21 група супрацоўнікаў. Разрыў паміж першай асобай (начальнік упраўлення) і апошнімі пазіцыямі (дробная тэхнічная праца) складаў 4,4 разу.
«Аналіз тарыфнага плану дазваляе вылучыць умоўна верхнюю групу пасадаў у НКУС па атрыманай заработнай плаце, — адзначаў Кістанаў. — У яе мы можам аднесці пазіцыі з 1-й да 7-й са штомесячнай заработнай платай у памеры ад 650 да 1 тысячы руб. У гэтую ўмоўную групу можна аднесці начальніка ўпраўлення НКУС разам з намеснікамі і памочнікамі, а таксама начальнікаў структурных падраздзяленняў (упраўленняў, аддзяленняў). Да ўмоўна сярэдняй групы мы адносім персанал НКУС, які займаў дробныя кіраўнічыя пасады. [Гэта] <…> 8−11-я пазіцыі са штомесячнай заработнай платай 500−600 руб. Самая шматлікая ў тарыфным пераліку — умоўна найніжэйшая група пасадаў супрацоўнікаў НКУС. Да яе адносяцца пасады кадравых работнікаў і дапаможнага персаналу, прычым апошнія займаюць з 18-й да 22-й пазіцыі ў пераліку. Сумы штомесячнай заработнай платы вар’ююцца ад 350 да 475 і ад 225 да 325 руб. адпаведна».
Даследчык рабіў выснову, што ў сярэдзіне 1930-х гадоў пераважная большасць супрацоўнікаў НКУС СССР паводле тарыфнага пераліку атрымлівала вышэйшую штомесячную зарплату, чым у сярэднім па краіне. Ніжэйшая зарплата была толькі ў супрацоўнікаў, якія знаходзіліся на дапаможных і абслугоўвальных пасадах. Зрэшты, тыя, хто працаваў у НКУС, пастаянна атрымлівалі прэміі і надбаўкі.
Але нават гэтыя лічбы аказаліся не канчатковымі. З 1938-га ў НКУС пачаўся рост заробкаў. На думку Кістанава, з аднаго боку гэта сведчыла пра павелічэнне дапамогі з боку дзяржавы, з іншага — пра прыхаваную інфляцыі, якая існавала ў СССР. Тым не менш зарплата супрацоўнікаў упраўленняў НКУС з 1936 да 1940 года практычна падвоілася, зарплата супрацоўнікаў аддзяленняў (драбнейшая структура) і рэгіянальных структурных падраздзяленняў за той самы перыяд таксама павялічылася і да канца 1930-х дасягнула ўзроўню заработнай платы супрацоўнікаў упраўленняў.
Зрэшты, шчасце гэтыя грошы прынеслі не ўсім: тысячы супрацоўнікаў НКУС, якія займаліся рэпрэсіямі супраць насельніцтва, самі былі рэпрэсаваныя падчас сталінскага тэрору.
Адраджэнне за часамі Шчолакава і адмова ад заробкаў
За часамі Сталіна органы спецслужбаў некалькі разоў рэарганізоўвалі, міліцыя трапляла ў склад то аднаго ведамства, то іншага. У 1953-м яна стала часткай МУС СССР. Праз сем гадоў гэтае агульнасаюзнае ведамства ліквідавалі, перадаўшы яго функцыі рэспубліканскім міністэрствам. Адзінае МУС саюза зноў з’явілася толькі ў канцы 1960-х. Узначаліў яго Мікалай Шчолакаў, які меў давер савецкага лідара Леаніда Брэжнева.
На той час служба ў гэтым дзяржаўным органе была надзвычай непрэстыжная. «Нищая, плохо оснащенная, деморализованная милиция. Малообразованная — в некоторых важных службах до половины сотрудников не имели за плечами даже средней школы. Непопулярная — милиция, в которой „бьют“, дала повод к волне антимилицейских бунтов. Когда министр Щелоков вернется из своей первой поездки по стране, он поделится впечатлением от своих подчиненных: „Не знаю, как на врагов, а на меня это войско наводит ужас“», — успамінаў пісьменнік Сяргей Крэдаў.
У біяграфіі Шчолакава цытавалася яго запіска, напісаная на імя Брэжнева. У ёй сцвярджалася, што калі ў 1962-м да дысцыплінарнай і крымінальнай адказнасці прыцягнулі больш за 31 тысячу супрацоўнікаў міліцыі, то ў 1966-м — ужо больш чым 41 тысячу. На 1 жніўня 1967-га некамплект у сістэме МУС складаў 17 тысяч чалавек (6,5% штатнай колькасці).
«В стране за три года сменяется почти половина всего рядового и младшего начальствующего состава милиции. В некоторых регионах текучесть еще выше», — пісаў Шчолакаў. На яго думку, асноўнай прычынай гэтага былі нізкія заробкі.
«Таму, — адзначаў ён, — у міліцыю ідуць пераважна людзі, якія не могуць уладкавацца ў іншых месцах, з нізкім адукацыйным і культурным узроўнем, не здольныя па-сапраўднаму выконваць ускладзеныя на іх абавязкі. З гэтай жа прычыны органы міліцыі буйных гарадоў камплектуюцца, як правіла, за кошт жыхароў вёсак, узровень развіцця якіх адстае ад узроўню развіцця гараджан. Нізкая зарплата прыводзіць да таго, што кваліфікаваныя і падрыхтаваныя работнікі міліцыі пераходзяць у іншыя ўстановы і на прадпрыемствы, а многія шараговыя работнікі, якія ўсведамляюць важнасць сваёй працы і звязалі сваё жыццё з міліцыяй, вымушаныя ўладкоўвацца працаваць па сумяшчальніцтве вартаўнікамі, грузчыкамі і да т.п.».
Шчолакаў наважыўся на рэформы. Паводле Крэдава, за новым міністрам пабудавалі сучасную структуру МУС, стварылі інстытут прафілактыкі злачынстваў, адкрылі 17 новых ВНУ і акадэмію, абмундзіравалі міліцыянтаў, паднялі ім заробак, забяспечылі іх тэхнікай. Паднялі прэстыж прафесіі. Дзякуючы гэтаму аблічча міліцыі ашаламляльна змянілася. Дарэчы, гэтыя пераўтварэнні ажыццяўляліся з удзелам намесніка міністра Барыса Шуміліна, які да гэтага ўзначальваў МУС БССР.
Як адзначалася ў біяграфіі Шчолакава, да канца 1967 года зарплату шараговаму і малодшаму складу паднялі амаль удвая, а сярэдняму, старшаму і найвышэйшаму аднавілі выплату акладаў па званні. «Да прыкладу, за званне „палкоўнік міліцыі“ пры маім акладзе намесніка начальніка аддзела гэта было павышэнне зарплаты амаль на 1/3 (200 рублёў плюс 90), — расказваў для гэтай кнігі адзін з супрацоўнікаў МУС. — Таксама супрацоўнікам належаў бясплатны праезд на ўсіх відах грамадскага транспарту і прыгарадных электрычках, льготы да аплаты за кватэру, прадстаўленне кватэр, найшырэйшыя магчымасці для завочнай (вочнай) прафесійнай адукацыі ў сярэдніх і вышэйшых школах органаў унутраных справаў і інш.».
Узровень гэтых заробкаў не стаяў на месцы, а рос. Цікава, што ў той час да міліцэйскага спартыўнага таварыства «Дынама» былі прыпісаныя гульцы аднайменных клубаў з розных гарадоў, што дазваляла ім атрымліваць міліцэйскія заробкі. Напрыклад, зорка кіеўскага «Дынама» Алег Блахін (у 1975-м яго прызналі найлепшым футбалістам у Еўропе) скончыў сваю кар’еру ў канцы 1980-х у званні маёра міліцыі. Гэта дазваляла футбалісту атрымліваць дадаткова 320 рублёў за месяц.
Пры гэтым у васьмідзясятыя стандартная стыпендыя ў савецкіх універсітэтах складала 40 рублёў, павышаная — 50. Зарплата ў маладых спецыялістаў-пачаткоўцаў была каля 120−130 рублёў. Класны кіраўнік з усімі надбаўкамі (класнае кіраўніцтва, стаж працы, дадатковыя гадзіны) мог зарабіць 200 рублёў. Сталяр на мэблевай фабрыцы — 190, брыгадзір тамсама — да 350, што было супастаўна з даходамі капітана другога рангу, які служыў камандзірам дызельнай падводнай лодкі (у Крыме ён атрымліваў 350−400 рублёў, а на поўначы з усімі надбаўкамі — да 750). Батон хлеба каштаваў ад 13 да 28 капеек, каўбаса — 2 рублі 20 капеек. Праезд у метро — 5 капеек, трамвай — 3, тралейбус — 4.
Так што міліцыя пачала атрымліваць цалкам годныя грошы. «1988 год. Курсант стыпендыя 50 руб. 1989 год. Лейтэнант міліцыі першы заробак — 186 рублёў. Праз 2 гады — 215 рублёў», — успаміналі на форумах. Так што высокі ўзровень заробкаў захоўваўся аж да распаду Савецкага Саюза.
Але ў апошнія гады яго існавання грымнуў крызіс. Цэны пайшлі ўверх, узнік дэфіцыт тавараў. У 1990-м каля ста міліцыянтаў, якія працавалі ў чатырох раённых аддзелах у Ленінградзе (цяпер Санкт-Пецярбург) і Беларусі, адмовіліся атрымліваць заробак у якасці пратэсту супраць нізкай аплаты сваёй працы. Непасрэдна перад гэтай акцыяй іх заробак павысілі ў сярэднім на 50−70 рублёў, у выніку ён склаў у сярэднім 365 рублёў. Працягу гэтай гісторыі мы не знайшлі — мяркуючы з усяго, акцыя аказалася адзінкавай. А ў 1991-м Савецкі Саюз распаўся, Беларусь стала незалежнай.
Чытайце таксама
