Кожны снежань «Люстэрка» выбірае людзей года: так было ў 2021-м, 2022-м і 2023-м. У 2024-м гэтае важнае званне нашая рэдакцыя аддае камандзе праекта BYSOL. Людзям, якія, нягледзячы на стомленасць і гады рэпрэсій, працягваюць з усіх сіл дапамагаць беларусам і беларусам — як унутры краіны, так і за яе межамі. У гэтым тэксце мы тлумачым, чаму зрабілі менавіта такі выбар.
«BYSOL дазваляе спадзявацца, што шанцы на выратаванне ёсць»
З меркаванняў бяспекі імёны журналістаў і рэдактараў «Люстэрка» змененыя.
— Эмацыйны ўздым і надзеі, што луналі ў паветры падчас масавых мірных акцый 2020 года, хутка змяніліся масавымі рэпрэсіямі: разгонам акцый, збіццём, судамі, сфабрыкаванымі прысудамі, тэрмінамі ў калоніях, «суткамі» ў ШІЗА, немагчымасцю атрымаць ліст ці вестку ад родных, якія трапілі за краты, — лічыць журналіст Андрэй. — У мірнага грамадства няма ў распараджэнні сілавога апарату, гатовага на ўсё дзеля выканання загадаў. Таму ў многіх сітуацыях беларусы аказваюцца безабароннымі супраць самавольства ўладаў. Гэта радніць нас з продкамі, якія зазналі на сабе ўсю моц сталінскай таталітарнай машыны.
Але ўсё ж адно важнае адрозненне паміж імі і намі існуе. Продкі не маглі нікуды ўцячы: мяжа паміж Савецкім Саюзам і цывілізаваным светам была на замку. Заставалася толькі стаіцца і чакаць, спадзеючыся, што «чорны варанок» спыніцца не ля тваіх дзвярэй.
У сучасных жа беларусаў ёсць BYSOL, які дазваляе ў выпадку пагрозы пакінуць краіну, унікнуць пераследу, новага адміністрацыйнага штрафу ці крымінальнага тэрміну, неабходнасці пастаянна адзначацца ў міліцыі. У цэлым дазваляе не жыць адкладзеным жыццём.
Ва ўмовах усяго гэтага жаху і бязмежжа, бяспрыкладнай цемры і адсутнасці шанцаў змяніць сітуацыю ў канкрэтны момант каманда BYSOL — тая самая апошняя саломінка для тапельца. Яе праца дазваляе спадзявацца, што шанцы на выратаванне і альтэрнатыва жыцця ёсць, што яшчэ нічога не страчана. Праца BYSOL дазваляе ратаваць здароўе і жыцці людзей і захаваць іх для сябе, іх сем’яў і будучай дэмакратычнай Беларусі. Менавіта таму яны вартыя быць героямі 2024 года.
«Гэта цяжкая і нервовая праца, і я радая, што ёсць чалавек, які пагадзіўся яе выконваць»
— Для мяне людзі года — гэта Андрэй Стрыжак і ягоны фонд BYSOL. Ён як арганізаваў сістэму дапамогі пацярпелым ад гвалту і самавольства сілавікоў яшчэ летам 2020 года, так і не спыняецца дагэтуль, — кажа карэктарка «Люстэрка» Вольга. — Праца яго эвакуацыйнай каманды бачная: дзясяткі людзей расказваюць, як з іх дапамогай змаглі выехаць з Беларусі і ўратавацца ад рэпрэсій.
Ёсць і нябачны бок: кансультацыі і каардынацыя людзей у Беларусі. Ва ўмовах бесперапынных рэпрэсій гэта вельмі каштоўны і карысны інструмент. Не забываем, што фонд арганізоўвае зборы для тых, каму цяпер няпроста. І колькасць закрытых кейсаў уражвае.
Стрыжак — праваднік паміж тымі, хто хоча і гатовы дапамагчы, і тымі, каму гэтая дапамога неабходная. Гэта цяжкая і нервовая праца, і я радая, што ёсць чалавек, які пагадзіўся яе выконваць. А яшчэ мне вельмі падабаецца сказаная не так даўно Андрэем фраза, падобная да місіі: «Працуем далей, баронім сваіх». Мне ў эміграцыі вельмі радасна ведаць і адчуваць, што ёсць сіла, якая ўжо гадамі занятая тым, што працуе і абараняе сваіх.
Ёсць і асабісты матыў. З дапамогай Стрыжака і каманды BYSOL мае блізкія людзі змаглі выехаць, і цяпер я ім не ў турму лісты шлю, а дасылаю мемы ў мэсэнджары ў любы час сутак і дагэтуль вельмі радуюся, што яны з майго боку плота.
«Вываз людзей у бяспечныя краіны літаральна азначае выратаванне іх жыццяў»
— Траплянне за краты азначае рызыку застацца там на многія гады. Як мы ведаем, людзі ў СІЗА і калоніях страчваюць не толькі час і здароўе, але часам і жыццё, — нагадвае пра трагічную рэчаіснасць журналістка Святлана.
Мы б хацелі, каб гэта было проста пафаснымі словамі. Але толькі ў 2024 годзе за кратамі памерлі чацвёра палітвязняў: Вадзім Храсько, Ігар Леднік, Аляксандр Кулініч і Дзмітрый Шлетгаўэр.
— Гэта значыць, што вываз людзей у бяспечныя краіны службай эвакуацыі BYSOL, каб яны не трапілі ў турму, літаральна азначае выратаванне іх жыццяў, — працягвае Святлана. — Гэта можна без перабольшання назваць «ціхім» гераізмам. Грамадскасць не ведае, як і якой цаной, але раз за разам даведваецца новыя імёны выратаваных людзей. І цягнецца гэта не першы год. Пакуль нашае грамадства сутыкаецца з новымі выклікамі, вядзе дыскусіі і спрэчкі, а рэпрэсіўная машына не спыняецца, хлопцы і дзяўчаты з каманды BYSOL працягваюць сваю «манатонную» працу.
Ва ўмовах масавых рэпрэсій, якія цягнуцца пяты год, і пастаяннага абмежавання магчымасцяў дапамагчы тым, хто мае ў гэтым патрэбу, кожны выратаваны ад турмы чалавек, кожная сабраная сума становіцца ўсё больш значнай. Многія з нас адчуваюць спустошанасць ад таго, што не маюць вялікіх магчымасцяў дапамагчы беларусам, якія трапілі ў бяду.
BYSOL дае нам такую магчымасць. Так, мы не можам памяняцца з Максімам Знакам або Эдуардам Бабарыкам месцамі, каб яны нарэшце аказаліся на волі, мы не можам спыніць сілавікоў, якія раз за разам на досвітку ўрываюцца ў дамы і забіраюць бацькоў і маці ў беларускіх дзяцей. Але мы (тыя, хто за мяжой) можам пералічыць 10, 20 еўра, калі бачым, што хтосьці мае патрэбу ў дапамозе.
Дзякуючы BYSOL мы можам даведацца пра тых, хто ў бядзе, і падтрымаць іх. А яшчэ мы ведаем, што, калі прыцісне, ёсць платформа, праз якую неверагодныя беларусы дапамогуць і нам.
«Уявіце, што любая вашая памылка прывядзе да вялікіх турэмных тэрмінаў»
— Калі вы калі-небудзь браліся за арганізацыю сямейнай ці сяброўскай паездкі, то напэўна ведаеце, што нават у спакойных умовах вельмі часта ўзнікаюць праблемы: хтосьці памыліўся з часам выезду, хтосьці забыў дома дакументы, а камусьці трэба тэрмінова спыніцца на запраўцы, — прыводзіць прыклад журналіст Алег. — А цяпер уявіце, што такое падарожжа вам трэба арганізаваць ва ўмовах поўнай канспірацыі, а любая вашая памылка прывядзе не да зрыву планаў на адпачынак, а да вялікіх турэмных тэрмінаў, праблем са здароўем і пагрозы жыццю. Каманда BYSOL жыве ў такім рэжыме кожны дзень. А яшчэ яны паспяваюць запускаць і паспяхова праводзіць грашовыя зборы для палітвязняў, іх родных, тых, каму тэрмінова і жыццёва патрэбная дапамога.
Чытайце таксама
